Laat ik positief beginnen: ik vind het knap dat we met polderen zo snel met een ‘plan’ kunnen komen. Het is meer een klimaatplan dan een akkoord. Om tot een akkoord te komen zou ik ook eens luisteren naar de mensen die geen belangen hebben; die naast young professionals van Klimaat en Energie Koepel andere inzichten kunnen geven. Ze zijn er zat; denk aan innovatie-, sustainability- of CO2 consultants, designers, architecten, filosofen, onderwijzers. Naast sector overstijgend wordt de grote uitdaging waar we voor staan dan ook transdisciplinair aangepakt. Het gaat om de inrichting van nieuwe systemen en dan heb je alle paradigma’s (denkkaders) nodig om deze systemen juist in te richten. Het is daarnaast heel logisch dat mensen van de grote en (te) machtige bedrijven 1. oogkleppen op hebben en 2. teveel denken aan hun eigen bedrijf of persoon.
Maw: op deze manier komen we er niet. Dus probeer dat polderen los te laten en denk transdisciplinair.
Even in het kort (ja, ik probeer het kort te houden) per tafel een aantal hersenspinsels. Mocht je eerst wat achtergrond info willen, dan kun je het klimaatplan hier downloaden.
Mobiliteit
De tafels van mobiliteit en landbouw noemen als enige gedragsverandering. Ik vind dat dit voor iedere tafel geldt; hiermee bereiken we de meeste impact. Voor mobiliteit is dit vooral: minder vliegen, bijv. op vakantie in NL met OV, EV of de fiets, thuis werken, inzetten van VR of hologram technologie voor vergaderingen, minder transport (door bijv. dichter bij huis te produceren en minder export; sectoroverstijgend), maar bovenal is hiervoor een andere mindset nodig bij iedereen. Dit creëer je door voldoende alternatieven aan te bieden en goede voorlichting te geven.
Industrie
Niet genoemd in het akkoord/plan bij industrie, maar heel belangrijk: gedragsverandering! Bijv. minder gebruiksartikelen kopen, kringloop, marktplaats, deeleconomie. Maw: consuminderen. Ja beste industrie, dit kan ten koste gaan van je omzet, dus zul je met andere verdienmodellen moeten komen. Tip: met innovatie binnen 4 muren kom je er niet.
Inzetten op voorlichting naar de klant en/of de consument. Bijv. Coca Cola die in reclamespotjes laat zien wat er met de fles gebeurt als je deze netjes inlevert. Positieve marketing, veel mensen zijn onwetend.
Ik had het net al even genoemd: circulaire verdienmodellen die inzetten op kwaliteit. Bijv. een telefoon die langer meegaat dan 2 jaar en waar een ander verdienmodel achter zit (zoals product as a service). Fairphone is een mooi initiatief. Ja beste lezers: Apple, Samsung, Sony: ze kunnen allemaal heus wel een telefoon maken die langer meegaat. Nokia kon dit namelijk al in de jaren ’90.
Lokaal produceren en verkopen; importheffingen waar Trump als eerste mee kwam zijn zo gek nog niet. Daardoor minder transport, dus minder uitstoot en bovenal is de circulaire economie (waar iedereen het over heeft) goed te controleren.
Productie in NL kan alleen als we uitvoerend werk (handjeswerk) even hoog gaan waarderen als kennis gerelateerde beroepen. Nederland Kennisland in de jaren ‘90 was leuk, maar daardoor zijn er nu wel te weinig mensen om de energie- en industrietransitie uit te voeren. Beste manager of manager van managers of leidinggevende: waarschijnlijk is jouw baan nutteloos (40% van de banen zijn namelijk nutteloos). Overweeg eens een baan als bouwvakker, installateur of elektromonteur. Het verdient tegenwoordig als een tierelier, je draagt zinvol bij en je hoeft niet meer naar de sportschool.
Over de discussie CO2-heffing of subsidie: allebei zijn nodig. Mbt de huidige subsidieregelingen van het RVO: startups vallen in eerste instantie tussen wal en schip. Kleine of midden grote bedrijven willen wel, maar kunnen vaak niet meefinancieren en grote bedrijven wachten op het moment dat een technologie zich bewezen heeft en kopen het dan over. Ondanks de vele startups staat bovenstaand gegeven veel duurzame initiatieven in de weg en blijven op de plank liggen.
Het standpunt wat wordt ingenomen mbt CCS vs CCU daar ben ik het helemaal mee eens. Maar ook hier weer: luister niet alleen naar de grote bedrijven, want er zijn vele initiatieven op startup niveau die een bijdrage kunnen leveren aan CCU. Trek eens bij StartupDelta aan de bel; zij hebben een goed overzicht van wat er gaande is binnen CO2 reductie en hergebruik technologieën en processen.
Beste grote bedrijven: doe niet zo flauw en investeer ook gewoon eens in zinvolle projecten (ipv op KPI’s en andere targets te gaan zitten).
Landbouw
Ook hier meer inzetten op lokale voeding (minder import en export). Laat de consument weer eerlijk en schoon geteeld voedsel waarderen. Stimuleer (kleine) initiatieven zoals zelfoogst-tuinen en verticale landbouw en stimuleer bedrijven die worden opgezet vanuit de behoeften van de dieren zoals biologische veehouderij. Daarbij kun je anders omgaan met voedselconsumptie voor de dieren; geweldig hoe Kipster dat doet.
Te kleine pruimen of te kromme komkommers is onzin. Pak hier de supermarkten op aan. Ook zouden supermarkten meer lokale producten kunnen verkopen zonder onnodige verpakkingen.
Gedragsverandering (of leefstijlverandering) wordt gelukkig ook hier genoemd. Voor landbouw maak je hier de meeste impact mee, niet alleen in CO2 reductie maar ook als het om de volksgezondheid gaat.
Gebouwde omgeving
Zet in op preventie en bewustwording: dus minder energie en minder (voorlopig) gasverbruik door consumenten. Zo worden nieuwbouwwoningen in veel gevallen al standaard uitgevoerd met slimme meters. Maar met slimme technologieën en materialen kun je veel meer doen, ook in bestaande woningen. De samenwerking binnen deze tafel is beter op orde. Let trouwens op bij de recycling van isolatiematerialen. Dit schijnt problematisch te zijn.
Bouwen met lokale grondstoffen. De machtige cementindustrie heeft jarenlang de ontwikkeling van o.a. geopolymeerbeton en gerecycled beton tegengehouden. Het wordt tijd dat we daar eens iets mee gaan doen.
Volg ook de trends Smart Cities en samenredzaamheid in het maken van bouwkeuzes. Dit is vooral aan de gemeenten. We kampen namelijk ook met een ouderenzorg-probleem.
Energie
De energietransitie is al aardig op weg. Knappe koppen die hun hoofden buigen over hoe we voldoende hernieuwbare energie op gaan wekken en hoe we de stroompieken en dalen op gaan vangen. Waterstof lijkt een goede kandidaat. Ik kan me de hevige discussies met klimaat-sceptische mensen van een jaar geleden nog goed herinneren. “Waterstof? Dat gaat nooit wat worden.” Of: “Volledig hernieuwbaar? In your dreams.” Helaas schuilt hier nog wel een gevaar: populistische (vooral liberale) mensen die het volk voorspiegelen dat de energietransitie niet nodig is. Dat het klimaat niet opwarmt door de mens. Dat de gewone burger teveel in de portemonnee wordt geraakt. Hierdoor wordt weerstand gekweekt en weerstand is vertraging.
Dus zet je energie bij voorbaat in op transparante, volledige communicatie en juiste voorlichting.
Scholing
De taakgroep Arbeidsmarkt en Scholing is momenteel bezig met de vraag hoe we aan voldoende praktisch opgeleid personeel komen. Dit probleem zie ik, naast de concrete acties die er nu worden gedaan, echter breder: door prestatie-gericht onderwijs (en cultuur) willen de meeste kinderen naar het HBO of WO. Dit is deels opvoeding, deels onderwijs en dit begint al op de basisschool (zelfs al op het KDV). Dit omvat een cultuurverandering; en ik vind dat we ook hier aandacht aan moeten besteden. Van prestatiegericht naar passiegericht. Ik kan het niet vaak genoeg zeggen.
Mijn rol
Zelf kan ik creatief transdisciplinair bijdragen. Dat betekent dat ik de grote lijnen en verbindingen tussen de oplossingen / veranderingen in kaart kan brengen en deze wil visualiseren. Ik was gewend om als Industrieel Ontwerper producten te ontwerpen, nu wil ik systemen gaan ontwerpen; Regeneratief Design.
Tot slot
Het klimaatakkoord is dus niet zomaar een akkoord waarbij we met wetgeving en regels de CO2 uitstoot omlaag gaan brengen. Het is veel meer; het vraagt om een systeemverandering. Of liever: vernieuwing. Naast de genoemde sectoren zal tevens het kapitalistische (economische) systeem er aan moeten geloven. Ook het onderwijs is niet veilig meer. Maar het belangrijkste: de mindset, het gedrag en levensstijl van iedereen zal moeten veranderen. Van economisch naar ecologisch, van egocentrisch denken naar ecocentrisch denken. Van ik naar wij, etc. Stap voor stap, want transitities kosten tijd en geld.
PS: Shell schijnt nog ergens 7 miljard in het zakje te hebben.